اهدای زندگی در بزرگترین پایگاه انتقال خون مشهد

«من هستم... مرا هزار امید است... و هر هزار تویی» جمله‌ای که هزار و یک حرف در خود دارد و آن زمان معنا‌آفرین‌تر و پرمسماتر می‌شود که به‌عنوان شعار سالروز تأسیس سازمان انتقال خون انتخاب می‌شود و بر تابلو‌های تبلیغاتی نقش می‌گیرد.

مدیرکل سازمان انتقال خون استان خراسان رضوی از مجهزترین پایگاه اهدای خون شهر که دست بر قضا در همسایگی ما قرار دارد، می گوید.

دکتر حمید‌رضا اسلامی صحبت خود را با ارائه رزومه‌ای از تاریخچه و فعالیت‌های پایگاه انتقال خون امام‌رضا (ع) آغاز کرده و می‌گوید: پایگاه انتقال خون امام‌رضا (ع) حدود ۲۵ سال قبل احداث و به‌عنوان یکی از یازده پایگاه استان فعالیت خود را بر‌اساس نیاز‌های همان زمان آغاز کرد.

طبقه همکف این پایگاه برای اهدای خون و مراجعات داوطلبان این اقدام خداپسندانه اختصاص یافته است و به‌عنوان اصلی‌ترین و مجهزترین پایگاه انتقال خون استان به‌شمار می‌رود. به این ترتیب که کار‌های فنی استان در این مرکز انجام می‌شود.

علاوه‌بر اختصاص بخشی به اهدای خون داوطلبان، تمام آزمایش‌ها همچنین تست‌های تأییدی در این مرکز انجام می‌شود. به این معنا که تمامی ۱۱ پایگاه فعال در استان خون‌های اهدایی خود را برای تأیید سلامت به این مرکز می‌فرستند.

مکانی که به‌روز نیست

 مدیرکل سازمان انتقال خون خراسان می‌گوید: تخریب پایگاه انتقال خون خیابان سناباد افزایش چندبرابری فعالیت نیرو‌های خدوم این پایگاه را منجر شد و زمینه‌ای برای خدمت‌رسانی بیشتر به مراجعان شد. ما در حال حاضر شش پایگاه انتقال خون در مشهد و پنج پایگاه در شهرستان‌های استان داریم.

پایگاه سناباد یکی از پایگاه‌های قدیمی بود که حدود ۱۰ سال قبل تخریب شد تا جای آن بزرگ‌ترین پایگاه انتقال خون و آموزش شمال شرق کشور احداث و افتتاح شود؛ اما متأسفاته به‌واسطه اختصاص‌نیافتن اعتبارات بموقع، بعد از گذشت سال‌ها فقط ۳۰ درصد پیشرفت فیزیکی داشته است.

درنهایت هم با پیگیری‌های انجام‌شده زمینی در اراضی زکریا و بولوار نماز در محدوده شهرک سلامت برای این مهم در نظر گرفته شد و از آنجا که پایگاه انتقال خون امام‌رضا (ع) پایگاه مرکزی و اصلی ما به‌شمار می‌رفت تمامی امکانات و تجهیزات سناباد به این مرکز انتقال یافت.

او ادامه می‌دهد: مکان پایگاه امام رضا (ع) با توجه به توسعه مراکز پزشکی و تجهیزات مرتبط با آن متأسفانه جواب‌گوی نیاز‌های این مرکز درحال حاضر نبوده و نیست. در طول این سال‌ها خیلی از مراکز پزشکی توسعه پیدا کرده و به‌روز شده است؛ درحالی‌که ما هنوز در این مکان قدیمی کار می‌کنیم. این در‌حالی است که بعد از طرح تحول سلامت تمامی مراکز درمانی استان در این سال‌ها رشد خوبی داشته است.

معاینه و مصاحبه برای اهداکننده‌های خون

مدیرکل انتقال خون خراسان‌رضوی در ادامه و با درخواست ما شرایط لازم برای اهداکننده خون‌شدن را این‌گونه توضیح می‌دهد: ارائه کارت‌ملی به‌منظور احراز هویت داوطلب، حداقل سن ۱۸ سال و حداکثر ۶۰ سال و چنانچه مستمر اهدای خون باشد، حداکثر سن اهدا ۶۵ سال، حداقل وزن ۵۰ کیلوگرم، رعایت فاصله زمانی حداقل ۸ هفته بین دو نوبت اهدای خون، با این شرط که دفعات اهدا‌ی خون از چهاربار در سال تجاوز نکند.

البته بهتر است آقایان با فواصل سه‌ماهه و خانم‌ها با فواصل چهار ماهه نسبت به اهدای خون اقدام کنند. بعد از مراجعه داوطلبان اهدای خون قبل از هر اقدامی مصاحبه و معاینه دقیقی از سوی پزشکانی که دوره‌ای ویژه را درهمین باره گذرانده‌اند از داوطلب به عمل می‌آید.

در این معاینه و مصاحبه خیلی موضوعات روشن می‌شود، به‌عنوان مثال برای کسی که به‌تازگی حجامت کرده باشد دوره معافیت شش تا یک‌سال از اهدای خون لحاظ شده است، یا فردی که سفری داشته و احتمال ورود ویروسی در بدنش وجود داشته باشد و... 

بعد مرحله خون‌گیری نیز تمام آزمایشات مرتبط با عفونت‌های منتقله روی خون انجام می‌شود. این را هم بگویم که در رابطه با اهدای خون؛ افراد دیابتی یا مبتلا به پرفشاری خون؛ که بیماری وی تحت کنترل و در سیر درمان قرار داشته باشد نیز تندرست محسوب می‌شوند.

 O منفی؛ یکی برای همه

دکتر اسلامی در ادامه این گفتگو به اهمیت گروه خونی O منفی به سبب همه‌پذیربودنش اشاره کرده و می‌گوید: گروه‌های خونی متعددی داریم A، B، AB  و...، اما در این میان گروه‌های خونی O منفی از درجه اهمیت بیشتری برخوردار است، زیرا این گروه خونی به همه گروه‌های خونی سازش دارد.

این نوع خون به‌ویژه در حوادث غیرمترقبه که بیمار به‌شدت به خون نیاز دارد و زمانی هم نیست برای تعیین نوع خون او از O منفی که به همه گروه‌های خونی می‌توان تزریق کرد استفاده می‌شود.

او از باشگاهی خبر می‌دهد که مختص دارندگان گروه خونی O منفی است: اهمیت گروه خونی O منفی به اندازه‌ای است که برای این گروه باشگاهی اختصاص داده شده است. در حوادث غیر‌مترقبه که نیاز شدید به خون دارد مثل زمان زلزله، سیل، حوادثی، چون انفجارها، آتش‌سوزی و... این گروه خونی تنها گروه خونی‌ای است که قابلیت تزریق به هر گروه خونی را دارد.

برای همین ما در تبلیغات خود تأکید می‌کنیم که ما به همه گروه‌های خونی نیاز داریم، اما به O منفی نیاز بیشتری است.

تأمین‌کننده خون ۵۹ مرکز درمانی

دکتر اسلامی درباره شرایط نگهداری خون اهدایی با این توضیح که یک کیسه خون سالم را در شرایط خاص می‌توان نگهداری کرد، اما اگر در این مدت مورد استفاده قرار نگیرد، باید حتما  فرآوری شود، می‌گوید: در گذشته خون به‌طور کامل در اختیار مراکز درمانی و پزشکی که حدود ۵۹ بیمارستان و شش دانشگاه علوم پزشکی خراسان رضوی است، قرار می‌گرفت.

اما چند سالی است که فقط درصدی از آن به شکل کامل و بقیه به شکل فرآوری‌شده در اختیار مراکز درمانی قرار می‌گیرد. ناگفته نماند که تمامی خون‌هایی که در یازده پایگاه انتقال خون مشهد و استان جمع‌آوری می‌شود، برای تست و فرآوری به این مرکز منتقل می‌شود. تست به معنای آزمایش به لحاظ سالم بودن خون است و فرآوری یعنی پلاسما، پلاکت و گلبول‌های قرمز جداسازی و در بانکی که به همین امر اختصاص یافته است، نگهداری شود.

اهدای سلول‌های بنیادی

یکی از افتخارات مدیرکل سازمان انتقال خون استان انجام تست HTLV در مرکز انتقال خون امام‌رضا (ع) است. او دراین‌باره می‌گوید: مرکز امام رضا (ع) در دانش سلول‌های بنیادی حرف برای گفتن دارد. زمانی سلول‌های بنیادی از مغز استخوان برداشته می‌شد.

اما در حال حاضر سلول‌های بنیادی از خون محیطی برداشته می‌شود. به این ترتیب که بعد از تزریق ماده‌ای، سلول‌های بنیادی از استخوان به د‌رون خون محیطی انتقال می‌یابد. در ادامه به روشی به نام فرزیسم، سلول‌های بنیادین برداشته‌شده و خون فرد داوطلب مجدد از طریق فرزیسم به بدنش برگردانده می‌شود. سال گذشته موفق شدیم در این پایگاه آمار فرزیسم را تا سه برابر افزایش داده و به بیش از هزار مورد برسانیم.

در این مرکز در هفته دو نوبت تست HTLV که همان غربالگری سلول‌های بنیادین است انجام می‌شود. به این معنا که داوطلبانی که در فهرست اهداکنندگان مستمر قرار دارند، با رضایت خودشان به مرکز انتقال خون مراجعه کرده و سلول‌های بنیادین خونشان را در راستای کمک به افرادی که به سرطان خون مبتلا شده‌اند، اهدا می‌کنند.

خیلی از مراجعان به پایگاه‌های ما کسانی هستند که نذر خون دارند و با این نیت به ما مراجعه می‌کنند

کارت طلایی با صدمین اهدا

به گفته مدیرکل انتقال خون خراسان رضوی کمک به هم‌نوع، تأمین سلامت بدن، نذر و... از جمله مهم‌ترین دلایل اقدام به اهدای خون است که عامل نذر در میان این‌ها مهم‌ترین انگیزه به شمار می‌رود.

او ادامه می‌دهد: معمولا کسانی که برای اهدای خون به طور مستمر مراجعه می‌کنند خودشان یا یکی از عزیزانشان در شرایط خاصی قرار گرفته که نیاز مبرمی به خون داشته است. از همین‌رو خیلی از مراجعان به پایگاه‌های ما کسانی هستند که نذر خون دارند و با این نیت به ما مراجعه می‌کنند.

شنیده بودم دکتر اسلامی خود یکی از اهداکنندگان مستمر اهدای خون در استان است، از وی درباره اهداکننده مستمر و کارت‌هایی که به اهداکنندگان در فواصل زمانی خاص داده می‌شود، پرسیدیم که پاسخ داد: همان‌طور که گفتیم خانم‌ها در سال دو نوبت و آقایون سه نوبت می‌توانند اهدای خون داشته باشند.

حالا هر اهداکننده‌ای که برای دومین‌بار به پایگاه‌های ما مراجعه می‌کند، اهداکننده باسابقه و اگر بیشتر از دوبار شود، به‌عنوان اهداکننده مستمر شناخته می‌شود.

بعد از ۳ تا ۹ اهدا برای آقایان و ۳ تا ۷ اهدا  برای بانوان کارت سفید، و ۱۰ تا ۲۴ اهدا​ برای آقایان و ۸ تا ۱۴ اهدا برای بانوان کارت سبز و ۲۵ تا ۴۹ اهدا برای آقایان و ۱۵ تا ۳۹ اهدا برای بانوان کارت قرمز، و  ۵۰ تا ۹۹ اهدا برای آقایان و ۴۰ تا ۶۹ اهدا برای بانوان کارت نقره‌ای دارند و از ۱۰۰ اهدا به بالا برای آقایان و از ۷۰ اهدا به بالا برای بانوان کارت‌طلایی به داوطلب داده می‌شود.

 مشارکت ۹۵ درصدی آقایان در خون‌دهی

 مدیر کل انتقال خون استان در ادامه به موضوع جالبی اشاره کرده و می‌گوید: متأسفانه با آنکه ۶۰ درصد مصرف‌کنندگان خون ما خانم‌ها هستند، اما مشارکت خانم‌ها در اهدای خون فقط ۵ درصد است.

ترس از سوزن تزریقی مخصوص خون‌گیری و برخی باور‌های غلط، چون کم‌خون‌شدن، ضعیف‌تربودن بدن خانم‌ها در برابر آقایان از دلایل این کمی استقبال خانم‌ها از اهدای خون است که البته باور‌های اشتباهی است، زیرا به طور مثال ما درمیان اهداکنندگان مستمر خود خانم‌هایی داریم که بالای ۷۰ نوبت اهدای خون داشته‌اند و در سلامت کامل هم به سر می‌برند.

سی‌جزء، سی اهدای خون

دکتر اسلامی سپس با اشاره به اینکه از هر سه نفر، بی‌تردید یک نفر در طول عمر خود به خون و فرآورده‌های خونی نیاز پیدا می‌کند و این مهم نشان‌دهنده اهمیت تأمین ذخایر خونی است، اشاره‌ای به برنامه‌ها و مراسم تشویقی برای جذب اهداکنندگان خون در مرکز انتقال خون امام‌رضا (ع) کرده و می‌گوید: در ماه رمضانی که گذشت، ما در همین مرکز انتقال خون امام‌رضا (ع)، سی شب برنامه جزء‌خوانی قرآن به نیت سی‌جزء، سی اهدای خون را برگزار کردیم که استقبال خوبی هم از این برنامه شد.

مناسبات مذهبی، چون عاشورا و تاسوعا، میلاد امام‌رضا (ع)، ۲۸‌صفر و... ایامی است که با توجه به خیل عظیم زائر و مسافری که به این شهر می‌آید، آمار داوطلبان اهدای خون نیز افزایش می‌یابد از همین‌رو در این ایام در کنار ساختمان مرکزی انتقال خون با توجه به حجم تقاضا، دو یا سه کانکس انتقال خون جانمایی می‌شود.

دکتر اسلامی در پایان این گفتگو به‌عنوان مدیر کل سازمان انتقال خون خراسان تأکید می‌کند در این گزارش  از کسانی که برای اهدای خونشان به پایگاه‌های انتقال خون مراجعه می‌کنند از زبان وی تشکر کنیم، به‌ویژه آن کسانی که بدون هیچ‌چشمداشتی و برای رضای خدا و کمک به هم‌نوع به‌طور مستمر با این سازمان همکاری دارند.

او در حالی که از افزایش ۶۳ درصدی آمار اهداکنندگان مستمر در سال گذشته خبر می‌دهد؛ این هشدار را هم می‌دهد که در ماه‌های اخیر آمار اهداکنندگان خون بسیار کاهش یافته است، به طوری که در حال حاضر از ذخایر خون استفاده می‌شود. اگر ذخایر خونی کاهش یابد در وضعیت قرمز قرار خواهیم گرفت که وضعیت خوشایندی نخواهد بود از مردم می‌خو‌اهم برای سلامت خود و خانواده شان هم که شده اهدای خون سالانه را در برنامه خود داشته باشند.




* این گزارش سه شنبه ۹ مرداد ۱۳۹۷  در شماره ۲۹۶  شهرآرامحله منطقه ۸ چاپ شده است.